Na pierwszy rzut oka, wózek widłowy przeciwwybuchowy niczym nie różni się od swego „zwykłego” odpowiednika. Wszystkie funkcje są dokładnie takie same, nie występują też istotne różnice w parametrach pracy. Dopiero po bliższych oględzinach można przekonać się, że jest to maszyna przystosowana do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Czym wyróżniają się wózki przeciwwybuchowe? Gdzie znajdują zastosowanie?
Wymagania wobec maszyn stosowanych w strefach zagrożonych wybuchem określa unijna dyrektywa ATEX (pochodna francuskiego zwrotu atmosphères explosibles). Definiuje ona podstawowe kryteria, które muszą spełnić producenci sprzętu przeciwwybuchowego. Dokument jest w stałym rozwoju: przepisy zmieniają się w odpowiedzi na zmiany warunków i procesów zachodzących w już opisanych strefach zagrożonych wybuchem. Nie zmienia się ich podstawowy cel, którym jest zapobieganie eksplozjom.
Para, mgły i chmury łatwopalnego pyłu
Niebezpieczeństwo wybuchu stwarzają mieszaniny gazów, mgły i opary substancji łatwopalnych a także chmury pyłu. Eksplozja to gwałtowna reakcja utleniania się, czyli potocznie palenia się mieszanki wybuchowej. Aby doszło do eksplozji, materiał łatwopalny musi zostać rozproszony i zmieszany w odpowiednich proporcjach z powietrzem (tlenem). W takiej sytuacji, przy odpowiednio wysokiej temperaturze otoczenia lub miejscowym podgrzaniu mieszaniny, może dojść do samozapłonu. Jednak najczęstszą przyczyną eksplozji jest iskra elektryczna lub iskrzenie będące wynikiem tarcia w układach mechanicznych. Eksplozja wytwarza bardzo wysokie ciśnienie i towarzyszy jej wydzielanie dużej ilości ciepła. Efektem są bezpośrednie zniszczenia i groźne w skutkach pożary.
Strefy zagrożenia wybuchem występują w wielu gałęziach przemysłu, w tym w przemyśle farmaceutycznym, chemicznym, naftowym czy drzewnym. Wszędzie tam konieczne jest zastosowanie wózków widłowych przeciwwybuchowych.
Iskrobezpieczeństwo i kontrola temperatury
Jak zostało powiedziane, wózki widłowe przeciwwybuchowe są bardzo podobne do standardowych odpowiedników – z ta różnicą, że nie mogą iskrzyć i przegrzewać się. Aby zrealizować ten cel, należy wprowadzić szereg zabezpieczeń w różnych układach i częściach wózka:
- układ elektryczny – wszystkie obwody elektryczne, które związane są z napędem, oświetleniem czy sterowaniem musza być w wózku przeciwwybuchowym starannie zabezpieczone przed iskrzeniem (np. styki powinny być odizolowane od kontaktu z powietrzem przez uszczelki i hermetyczne obudowy),
- ochrona przed elektrycznością statyczną – bardzo ważne jest zastosowanie materiałów, które zapobiegają gromadzeniu ładunków statycznych – dotyczy to przede wszystkim elementów budowy i wyposażenia wózka wykonanych z tworzyw sztucznych: pokrycia siedzeń, mat podłogowych czy ogumienia,
- ochrona przed tarciem i zderzaniem się metalowych części – wszystkie elementy mechaniczne (szczególnie w masztach) oraz widłach i hamulcach muszą być tak zaprojektowane, aby zapobiec powstawaniu iskier na skutek tarcia czy uderzania metalu o metal,
- unikanie przegrzewania się – zabezpieczenie polega przede wszystkim na monitorowaniu temperatury pracy silnika, temperatury baterii trakcyjnej oraz innych elementów, których temperatura może przekraczać wartości krytyczne.
Z oczywistych przyczyn wózek przeciwwybuchowy może mieć napęd wyłącznie elektryczny. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze, w pomieszczeniach zamkniętych, w których powstają strefy zagrożone wybuchem, pracują niemal wyłącznie wózki elektryczne. Po drogie, przygotowanie wózka przeciwwybuchowego z napędem spalinowym byłoby niezwykle trudnym technicznie zadaniem.
Poza zabezpieczeniem przeciwiskrowym poszczególnych układów i elementów konstrukcji wózka, kluczową kwestią jest właściwe przeszkolenie operatorów. Wiedza o ryzyku i sposobach jego unikania, jest podstawą bezpiecznej pracy w strefach zagrożonych wybuchem.